ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

1) Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, δεν τονίζεται η προπαραλήγουσα. π.χ. ἀλόγου, ἀνθρώπου


2) Μια μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει οξεία,αν η λήγουσα είναι μακρόχρονη.
 π.χ. μνήμη, θήκη  

3) Μια μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη, αν η λήγουσα είναι βραχύχρονη. π.χ.  μῆλον, οἶκος

Προσοχή! Οι δίφθογοι -οι, -αι γενικά είναι μακρόχρονοι, όταν όμως βρίσκονται εντελώς στο τέλος ασυναίρετης κλιτής λέξης είναι βραχύχρονοι.
π.χ. οἱ ναῦται, οἱ κῆποι // όμως: τοῖς ναύταις, τοῖς κήποις

4) Η προπαραλήγουσα ,όταν τονίζεται, παίρνει πάντοτε οξεία.     π.χ.  ἄτομον, ἄνθρωπος

5)  Μια βραχύχρονη συλλαβή  ,όταν τονίζεται,  παίρνει πάντοτε οξεία. π.χ. τόμος



ΑΣΚΗΣΗ

1) Να τονίσετε τις παρακάτω λέξεις και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας:                                              


πλειστοι                                                      δηλοι
τουτων                                                        μνησθηναι(απαρ.) 
γνωμῃ                                                         μητε      
θηριον                                                         ζωμεν
οἱ κηποι                                                      πραττω
τοῖς κηποις                                                 λαμβανω
θηκη                                                            ἀλογο                                                  
εἰδος                                                            χωραις
δηλος                                                           δωροις
μειναι                                                           γραφω
δωρον                                                           λανθανω
δωρῳ                                                            οἰκος
οἰμαι
ποιει

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΠΡΟΔΡΟΜΙΑΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ

ΟΙ ΕΓΓΛΙΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΟΙ ΕΓΓΛΙΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ	Εκφράζει το πραγματικό, το βέβαιο, το οριστικό. Δέχεται άρνηση οὐ. π.χ. Οὗτοι ἒλυσαν τάς σπονδάς.
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	Η υποτακτική έγκλιση χρησιμοποιείται σε κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις επιθυμίας. Δέχεται άρνηση μή. Υποτακτική έγκλιση διαθέτουν μόνο ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο παρακείμενος. Η υποτακτική έγκλιση χρησιμοποιείται κυρίως στις δευτερεύουσες προτάσεις και δείχνει : · το προσδοκώμενο, δηλαδή κάτι που περιμένουμε να γίνει. π.χ. Λέγω ταῦτα, ἳνα μάθητε. · την αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον, δηλαδή κάτι που επαναλαμβάνεται συνεχώς στο παρόν και στο μέλλον. π.χ. Ὃταν πλεῖστά τις ἒχῃ, τότε πλεῖστοι τούτῳ φθονοῦσι. · την απορία, για το τι πρέπει να γίνει  ( χρησιμοποιείται στις πλάγιες ερωτήσεις ). π.χ. Ἀποροῦμεν τί εἰπωμεν. Η υποτακτική βρίσκεται όμως και σε κύριες προτάσεις και τότε μπορεί να δηλώνει : · προτροπή π.χ. Ἀκούσωμεν τοῦ ἀνδρός. · απαγόρευση π.χ. Μή θορυβήσετε. · απορία π.χ. Εἲπωμεν ἢ σιγῶμεν ;
ΕΥΚΤΙΚΗ	Σε κύριες προτάσεις μπορεί να εκφράζει : · Ευχή ( ευχετική ευκτική ). Δηλώνει ευχή και συχνά συνοδέυεται από τα ευχετικά μόρια εἲθε, ὡς, εἰ γάρ. Δέχεται άρνηση μή και μεταφράζεται : «μακάρι να...». π.χ. Εἲθε μήποτε γνοίης ὃς εἶ. ( = Μακάρι ποτέ να μη μάθεις ποιος είσαι ). · Το δυνατό στο παρόν ή στο μέλλον ( δυνητική ευκτική ). Συνοδεύεται από το δυνητικό ἂν και μεταφράζεται : θα + παρατατικός ή «θα μπορούσα να...». π.χ. Οὐκοῦν ἡ ῥητορική δημηγορία ἂν εἲη. Σε δευτερεύουσες προτάσεις η ευκτική μπορεί να είναι : · Ευκτική του πλαγίου λόγου. Χρησιμοποιείται συχνά στη θέση της οριστικής ή της υποτακτικής, όταν η δευτερεύουσα πρόταση εξαρτάται από παρελθοντικό ( ιστορικό ) χρόνο. π.χ. Ἀθηναῖοι Σωκράτους θάνατον κατέγνωσαν, ὃτι τούς νέους διαφθείροι. · Επαναληπτική ευκτική. Δηλώνει επανάληψη στο παρελθόν. Μεταφράζεται : «κάθε φορά που...». π.χ. Τῶν ἐχθρῶν εἰ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον. · Δυνητική ευκτική. Εκφράζει το δυνατό να συμβεί στο παρόν ή στο μέλλον. π.χ. Νῆες ὑμῖν πάρεισιν, ὣστε ἐξαίφνης ἂν ἐπιπέσοιτε.
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ	Η προστακτική είναι μια έγκλιση που χρησιμοποιείται μόνο σε κύριες προτάσεις επιθυμίας. Δέχεται άρνηση μή. Η προστακτική μπορεί να εκφράζει :  · Προσταγή ή προτροπή. Συχνά προτάσσονται τα : ἂγε (δή), ἲθι (δή), ἂγετε (δή), ἲτε (δή), τα οποία μεταφράζουμε με το «εμπρός». π.χ. Ἂγετε, ὦ ἂνδρες, δειπνήσατε. · Απαγόρευση ή αποτροπή. Δέχεται άρνηση μή. π.χ. Μή λύετε τάς σπονδάς. · Συμβουλή π.χ. Τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα. · Συγκατάθεση ή παραχώρηση π.χ. Οὓτως ἐχέτω, ὡς σύ λέγεις. · Ευχή ή κατάρα π.χ. Ὑγίαινε! · Δέηση ή παράκληση π.χ. Μῆνιν ἂειδε, θεά, Πηληιάδεω Ἀχιλῆος

ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:ΠΡΟΔΡΟΜΙΑΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

1)       ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΕΙΔΟΣ	ΕΙΣΑΓΩΓΗ	ΕΚΦΟΡΑ	ΡΗΜΑΤΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ	ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
ΕΙΔΙΚΕΣ	ὅτι : αντικειμενική κρίση ὡς:  υποκειμενική κρίση	οριστική, δυνητική οριστική, ευκτική του πλαγίου λόγου (όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου)	λεκτικά(λέω),γνωστικά(γνωρίζω),αισθητικά (αισθάνομαι), δείξεως (δείχνω) κ.α.	αντικείμενο, υποκείμενο, επεξήγηση
ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ	ενδοιαστικοί σύνδεσμοι: μη, μη οὐ	υποτακτική(κυρίως), οριστική, ευκτική του πλαγίου λόγου	ρήματα που δείχνουν φόβο, δισταγμό ή μέριμνα	αντικείμενο, υποκείμενο, επεξήγηση
ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ	ερωτηματικές και αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα όταν είναι μερικής άγνοιας και με το ερωτηματικό μόριο εἰ όταν είναι ολικής άγνοιας.	οριστική, υποτακτική (απορηματική = να + ρήμα),δυνητική οριστική ,δυνητική ευκτική, ευκτική του πλαγίου λόγου	ρήματα που σημαίνουν ρωτώ, απορώ, γνωρίζω ,ερευνώ, εξετάζω, δείχνω, φροντίζω, προσπαθώ, λέω, δηλώνω	αντικείμενο, υποκείμενο, επεξήγηση
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ (ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ)	αναφορικές αντωνυμίες	οριστική, υποτακτική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική		αντικείμενο, υποκείμενο, κατηγορούμενο, ονοματικός προσδιορισμός (ομοιόπτωτος ή ετερόπτωτος)

2)       ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΕΙΔΟΣ	ΕΙΣΑΓΩΓΗ	ΕΚΦΟΡΑ	ΡΗΜΑΤΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ	ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ	ὅτι : αντικειμενική αιτιολογία ὡς:  υποκειμενική αιτιολογία ἐπεί ἐπειδή διότι εἰ : υποθετική αιτιολογία	οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική, ευκτική του πλαγίου λόγου (όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου)	ρήματα ψυχικού πάθους( δηλ.ρήματα που δηλώνουν χαρά, έκπληξη, θυμό κτλ.) και με κάθε άλλο ρήμα που χρειάζεται αιτιολόγηση)	ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην πρόταση εξάρτησής τους.
ΤΕΛΙΚΕΣ	τελικοί σύνδεσμοι: ἵνα ὅπως ὡς	υποτακτική, οριστική ιστορικού χρόνου, ευκτική του πλαγίου λόγου	ρήματα κίνησης(π.χ. φεύγω, πορεύομαι, ἔρχομαι) ή σκόπιμης ενέργειας (π.χ. πράττω)	ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στην πρόταση εξάρτησής τους.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ	συμπερασματικοί σύνδεσμοι: ὥστε και ὡς	οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική, απαρέμφατο	δεν εξαρτώνται από συγκεκριμένα ρήματα. Συνήθως προηγείται στην πρόταση εξάρτησης δεικτική αντωνυμία ή επίρρημα: (τοιοῦτος, τοσοῦτος, οὕτως κ.ά.)	ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην πρόταση εξάρτησής τους.
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ-ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ	εναντιωματικοί σύνδεσμοι: εἰ καί ἄν και, και εἰ, καί ἄν, οὐδ΄εἰ, οὐδ΄ἐάν, μηδ΄εἰ, μηδ΄ἐάν	υποτακτική, οριστική, ευκτική		ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στην πρόταση εξάρτησής τους.
ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ	υποθετικοί σύνδεσμοι: εἰ, ἐάν, ἄν, ἤν	οριστική και ευκτική (εισαγωγή εἰ), υποτακτική (εισαγωγή ἐάν, ἄν, ἤν)		ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στην πρόταση εξάρτησής τους.
ΧΡΟΝΙΚΕΣ	χρονικοί σύνδεσμοι: ὡς,ὅτε,ὁπότε,ἐπεί,ἐπειδή,ἕως ἔστε,ἄχρι,μέχρι,ὅταν,ὁπόταν, ἐπειδάν,ἐπάν κ.ά.) χρονικά επιρρήματα: (ὁσάκις, ὁποσάκις) εμπρόθετες αναφορικές εκφράσεις: (ἐξ οὗ, ἐξ ὁτου, ἀφ΄ οὗ, ἀφ΄ὅτου κ.ά.)	οριστική, υποτακτική + αοριστολογικό ἄν ,ευκτική, απαρέμφατο	ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΧΕΣΗ: 1)       προτερόχρονο: (η πράξη που δηλώνει ή χρονική πρόταση προηγείται χρονικά σε σχέση με την πράξης της προσδιοριζόμενης πρότασης.) 2)       Το υστερόχρονο: (η πράξη που δηλώνει ή χρονική πρόταση ακολουθεί χρονικά σε σχέση με την πράξης της προσδιοριζόμενης πρότασης.) 3)       Το σύγχρονο: (οι δύο πράξεις εξελίσσονται συγχρόνως)	ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην πρόταση εξάρτησής τους.
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ (ΕΠΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ)	αναφορικές αντωνυμίες ή αναφορικά επιρρήματα		Είδη αναφορικών επιρ. προτάσεων: ·          Αναφορικές αιτιολογικές ·          Αναφορικές συμπερασματικές ·          Αναφορικές τελικές ·          Αναφορικές υποθετικές	ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας, του αποτελέσματος, του σκοπού και της προϋπόθεσης στην πρόταση εξάρτησής τους.

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΠΡΟΔΡΟΜΙΑΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ